Hrabia Antoni Potulicki

W ramach naszego historycznego cyklu, który rozpoczęliśmy w 106. rocznicę uzyskania przez Pruszków praw miejskich, przybliżamy sylwetkę znamienitej postaci – hrabiego Antoniego Gabriela Potulickiego.

Człowiek, który aktywnie działał na rzecz Pruszkowa i w wymierny sposób wpłynął na jego rozwój. Na zawsze zapisał się na kartach historii naszego miasta. Dziś korzystamy z efektów jego działań. Jednym z nich jest kompleks parkowo-pałacowy, w którym mieszkańcy chętnie spędzają czas. Park Potulickich ma wyjątkowy klimat i wiele atrakcji. Powstał na zlecenie hrabiego w drugiej połowie XIX wieku.

Pruszków z miłości

Do Pruszkowa hrabia Antoni Potulicki przybywa za głosem serca. Poznaje Jadwigę Marię Wołowską, co zmienia jego życie. Antoni Potulicki przeprowadza się do Pruszkowa z Wielkopolski, na terenie której urodził się w 1856 roku. Tam też ukończył studia prawnicze i odbył służbę wojskową w wojsku niemieckim. W 1892 roku żeni się z Jadwigą Marią Wołowską i zamieszkuje w jej dobrach rodzinnych w Pruszkowie.

Hrabia społecznik

Antoni Potulicki to osoba niezwykle aktywna i twórcza, a także otwarta na potrzeby innych ludzi i gotowa do budowania i tworzenia nowych inicjatyw. „Najwybitniejszy na terenie Pruszkowa inicjator i twórca dzieł, które przeżyją pokolenia” – napisał w dwutygodniku „Echo Pruszkowskie” o Potulickim Jan Szczepkowski. Słowa te stanowią wyraz podziwu i docenienia zaangażowania hrabiego w życie społeczne, a przede wszystkim efektów jego działalności, które po dziś dzień są w Pruszkowie widoczne.

Edukator

W 1895 roku, wraz ze Stanisławem Majewskim, hrabia Potulicki zainicjował powstanie pierwszej szkoły elementarnej we wsi Pruszków. W 1905 roku placówkę przeniesiono do nowej lokalizacji przy ul. Starowiejskiej (obecnie ul. Kościuszki). Był to jednopiętrowy murowany budynek.

Kolejnym dziełem Antoniego Potulickiego, realizowanym przy wsparciu małżonki, jest pierwsza biblioteka. W 1903 roku w domu przy ul. Kraszewskiego otwarto „Bibliotekę dla Robotników Cegielni hr. Antoniego Potulickiego”, dostępną dla wszystkich mieszkańców Pruszkowa. Jej powstanie było możliwe dzięki datkom pruszkowskich lekarzy i przemysłowców. Hrabia Potulicki stał się tym samym spiritus movens dzisiejszej Książnicy Pruszkowskiej i. H. Sienkiewcza.

Również przy ul. Kraszewskiego 16 przez pewien czas swoją siedzibę miało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Lista inicjatorów była długa i w tym gronie znalazł się hrabia Antoni Potulicki. Oprócz niego darczyńcami byli: Jan Szczepkowski, Stanisław Węgliński, Stanisław Kwiatkowski, p. Konstanczyk, właściciel dóbr pęcickich Antoni Marylski. W ciągu kilku tygodni Towarzystwo miało ponad 160 członków! Władze carskie zdelegalizowały je w 1907 roku. Hrabia Potulicki nie ustał jednak w wysiłkach. Zarejestrował Klub Atletów, a następnie Klub Miłośników Gry w Palanta. Przełom przyszedł w 1911 roku, kiedy udało się utworzyć Towarzystwo Ochotniczej Straży Ogniowej w Pruszkowie i Żbikowie. „Po upadku rewolucji 1905 roku, gdy reżim carski trochę złagodniał, a po gen. Skałonie gubernatorem został baron Korf, udało się z wielkim trudem Antoniemu hr. Potulickiemu i przemysłowcowi Józefowi Troetzerowi uzyskać zgodę na założenie w Pruszkowie jedynie Ochotniczej Straży Pożarnej. Władze nie zezwalały na utworzenie Towarzystwa Gimnastycznego i zakazały nawet działalności Kółka Miłośników Gry w Palanta. Tylko dzięki wielkiej solidarności społeczeństwa udawała się w Pruszkowie pod płaszczykiem Ochotniczej Straży Ogniowej działalność tajnego harcerstwa, tajnego Sokolstwa i nawet Polskiej Organizacji Wojskowej” – pisał Czesław Ryziński (Przegląd Pruszkowski, nr 1, 2002).

Darczyńca

Hrabia Antoni Potulicki zaangażował się również w budowę kościoła św. Kazimierza. W 1902 roku zatwierdzono plan budowy kościoła. Na zebraniu w kwietniu 1903 roku wybrano komitet organizacyjny. W jego składzie znalazł się hrabia Potulicki, który w 1907 roku znalazł się również w komitecie budowy kościoła. „Podkreślić należy zasługi hr. Potulickiego, który ofiarował bezinteresownie plac pod budowę, piasek i 100.000 szt. cegły, nadto 1.000.000 szt. cegły sprzedał po zniżonej cenie; również nie szczędził pieniędzy i pracy w Komitecie Budowy” – pisało w 1923 roku „Echo Pruszkowskie” (nr 10). Parafia św. Kazimierza została erygowana 9 czerwca 1913 roku.

Efektem aktywności hrabiego Potulickiego oraz jego społecznego zaangażowania był rozwój infrastruktury w Pruszkowie. Na głównych ulicach miasta pojawiły się bruki, chodniki, elektryczne oświetlenie.

Dalsze losy hrabiego Antoniego Potulickiego determinuje wybuch I wojny światowej. Jako obywatel Rzeszy Niemieckiej został zesłany w głąb Rosji. Kilkuletni pobyt w Moskwie, a co za tym idzie ciężkie warunki życia rujnują jego zdrowie. Hrabia Potulicki zmarł 13 października 1919 roku w Warszawie.

Więcej o historii Pruszkowa tutaj (106. rocznica uzyskania praw miejskich )

zdjęcie: www.dulag121.pl